Waar komen bitterballen vandaan?

Beste lezers,

Ik zat vanmiddag in Boscafé De Zweef (waar mijn moeder haar feestje gaat vieren!) bitterballen te eten! En toen dacht ik : “Hoe zijn die dingen ontstaan en waarom heten ze zo?”

Toen begon mijn vader gelijk een verhaal te vertellen wat mijn neef ons ooit heeft verteld: Dat ze is Brabant een keer kroketten aan het bakken waren, maar dat die kroketten rond waren in plaats van langwerpig en toen zei een dronkelap/de plaatselijke dorpsgek “Kunne gij da nie bitter ballen noemen.”

Ik wou eigenlijk een foto maken van de schaal bitterballen bij De Zweef, maar die waren op voordat ik mijn telefoon kon pakken!

Of het verhaal waar is of niet (Ik geloof van niet.) Het is wel een grappig verhaal, maar dus waarschijnlijk niet waar. Maar waar komen bitterballen dan wel vandaan?

De bitterbal is duidelijk het kleine broertje van de kroket, en kroketten zijn, surprise, surprise, van origine Frans. Kroketten, of wat daar voor doorging, werden al aan het hof van de Franse koning Lodewijk XIV gegeten. In Nederland groeide de kroket z’n populariteit gestaag in de 18e en 19e eeuw.

Kroketten waren de ene keer wat groter, de andere keer wat kleiner. Bewijs daarvoor vinden we in een Gronings kookschriftje uit de 19e eeuw, daarin staat een croquetten-recept (serieus het woord werd tot 1996 serieus zo geschreven) waarin staat dat de kroketten tot balletjes werden gerold. Bitterballen, eigenlijk.

Maar pas op 17 februari 1923 verscheen het woord bitterbal voor het eerst op papier. Daarvoor heetten de balletjes ‘gewoon’ kroketten. In het Algemeen Handelsblad wordt die dag verteld dat dames in grote steden kleine bitterballetjes snoepten bij hun glaasjes wijn of port. En dat terwijl bitterballen vandaag de dag een imago hebben van mannen die ze verorberen bij een pilsje tijdens het kijken naar sport (meestal voetbal). Althans dat hebben ze bij mij! #stereotypes. Maar ik vind bitterballen zelf ook lekker hoor! De naam bitterballen komt trouwens niet van de smaak, maar van dat ze vroeger werden geserveerd bij een glaasje jenever, ofwel: een bittertje.

De bitterballen zijn vandaag de dag ook een vaak geziene gast bij feestjes en partijen. Naast blokjes kaas en plakjes leverworst worden ook schalen met bitterballen (of bittergarnituur, dat is een selectie van snacks zoals frikandellen, vlammetjes, kaassouffles en vaak ook bitterballen.) rondgebracht of op een borrelplank uitgestald. Ook zijn er tegenwoordig bitterballen voor in de oven en airfryer verkrijgbaar, met een gezonder imago.

Buiten Nederland is de bitterbal niet zo bekend. Ja, in Spanje serveren sommige hippe tapasbars het als tapas, maar daarbuiten is het zoeken naar een speld in een hooiberg.

Zo, nu weten we dat ook weer! (Laat het mijn neef maar niet horen! Hij denkt namelijk dat het verhaal wat ik aan het begin heb aangehaald de absolute waarheid is als het op de naam bitterballen aankomt!)

Fijne avond verder,

Lucas

P.S. Mijn moeders 50ste verjaardag is volgende week en ik ben me er al op aan het anticiperen. Op het feestje eigenlijk. Nou had ik ontdekt dat ze bij De Zweef heerlijke zelfgemaakte Sprite/7UP hebben. En toen kreeg ik gelijk flashbacks naar mijn afsluitdagen, toen ik ook een feestje had en ik Sprite ging halen. En toen kwamen er twee beschonken klasgenoten naar me toe die vroegen of ik ook een slokje bier wilde, waarop ik heb geweigerd. Nu bedacht ik me, dat mijn broertje en mijn neef waarschijnlijk ook wel wat biertjes achterover zullen slaan en (vooral mijn neef) er mij ook een aanbieden. Wat ik dan doe? Hetzelfde als de vorige keer natuurlijk.😉😂